Jako kolejny aneks do postów poświęconych skutkom oparcia reformy rolnej przez orzecznictwo III RP o porządek prawny z 13 września 1944 roku
https://www.facebook.com/milanleakspl/posts/pfbid02SEHzg27ef1sg4LxdsMS9xM3KHThNzYx4AtPvz1opNVEknVZxuidAcnEAJFu6eHfwl
https://www.facebook.com/milanleakspl/posts/pfbid02Xa226NabkP8dj8cnU9S7RYFnyGTa3UujCgcrzoLtk76TciFdpiZQEYGBwApMpCYYl
dorzucamy kilka cytatów z materiałów źródłowych/opracowań historycznych pokazujących stopień przebudowy struktury własności ziemskiej w okresie okupacji z lat 1939-1945. Obrazują one zakres rozbieżności pomiędzy porządkiem prawnym Państwa Polskiego, a porządkiem prawnym z dnia 13 września 1944 roku.
Ingerencja okupanta w strukturę własności ziemskiej nie ograniczała się tylko do sparcelowanych podmiejskich letnisk (to wydaje się być tylko drobnym ułamkiem tej ingerencji), ale jak wynika z opracowań miała znacznie szerszy charakter (obejmowała także drobną własność chłopską). Była ona częścią polityki mającej na celu intensyfikację produkcji rolnej na potrzeby machiny wojennej.
"Główny cel eksploatacji rolnictwa oraz innych gałęzi gospodarki G.G. polegał na zapewnieniu ludności Rzeszy, Wehrmachtowi, policji i administracji niemieckiej jak największej produkcji żywności. (...) Osiąganie wysokich wyników w zbiorach płodów rolnych i hodowli miały zapewnić szereg zabiegów, wśród nich m.in. wyższe niż w czasach przedwojennych uzbrojenie w narzędzia pracy, nasilenie chemizacji, wprowadzenie wydajniejszych odmian zbóż i roślin okopowych, podjęcie na szerszą niż dotychczas skalę zabiegów melioracyjnych, a także rozwój oświaty rolniczej oraz KOMASACJE GOSPODARSTW ROLNYCH."
Ingerencja w strukturę własności ziemskiej miała wielorakie formy (aczkolwiek jak zaznacza autor cytowanego opracowania większość majątków pozostała jednak na terenie G.G. w rękach właścicieli ziemskich).
"Niemiecka administracja dużą część majątków ziemskich skonfiskowała, wysuwając argumenty o słabym zarządzaniu większą własnością przez jej właścicieli, co w wielu wypadkach opowiadało prawdzie. Gros majątków trafiało pod zarząd różnych niemieckich urzędów, a także wojska i SS. Wieloma zarządzał specjalny urząd (Liegenschafthauptverwatung), podlegający pod wydział wyżywienia i rolnictwa rządu G.G. (Haupabteihmg Emahrung Und Landwirschaft). Jego zadania ogniskowały się wokół przejmowania wielkiej własności ziemskiej, skonfiskowanej Polakom, oraz majątków pożydowskich, zwanych przez Niemców bezpaństwowymi. Na poziomie dystryktu „Liegenschafty" podporządkowano pod urząd wyżywienia i rolnictwa (Abteilung Emahrung und Landwirschaft). Znacznie mniejszą liczbę majątków ziemskich podporządkowano pionowi administracji odpowiedzialnej za gospodarkę leśną - Główny Wydział Lasów. Duża liczba folwarków znalazła się pod zarządem Wehrmachtu lub SS."
Komasacja gospodarstw rolnych obejmowała też wywłaszczanie chłopów i przyłączanie ich ziem do większych gospodarstw. Poniżej opis dziejów majątku Nowy Folwark położonego pod Kielcami.
"Na kilka lat przed wojną [przyp; majątek Nowy Folwark] został rozparcelowany. Gomolla [przyp; Gomolla - nazwisko Kreislandwirta tzw. „rolnika powiatowego"; funkcję tę musiał pełnić obligatoryjnie Niemiec z Rzeszy] odebrał Nowy Folwark, przyłączając do niego gospodarstwa chłopskie, wyszukując najrozmaitsze argumenty mające stać za tym działaniem. Ziemia została odebrana właścicielom, którzy w większości przypadków zostali zamordowani."
Takie działania wywoływało zrozumiałe niezadowolenie wśród wywłaszczanych chłopów, co było skrzętnie wykorzystywane przez działajacych w podziemiu komunistów.
"Komuniści wykorzystywali wszelkie nadużycia, (..) . Grano choćby na krzywdzie chłopów wysiedlonych z własnych gruntów. Ich nastroje siłą rzeczy były skierowane zarówno przeciwko Niemcom, jak i właścicielom oraz administratorom gospodarstw wielkoobszarowych, do których Niemcy w wielu wypadkach przyłączali zagrabione chłopom ziemie."
Powyższe cytaty pochodzą z pracy Damiana Sitkiewicza "Problem napadów na dwory i folwarki na terenie Generalnego Gubernatorstwa (bez Galicji) w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945". Dają one obraz stopnia przebudowy struktury własności ziemskiej w latach okupacji niemieckiej 1939-1945, a tym samym pokazują skalę różnic w strukturze własności ziemskiej pomiędzy 1 września 1939 roku a 13 września 1944 roku (dzień wejścia w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Należy podkreślić , że zmiany te obejmowały nie tylko majątki ziemskie, ale niejednokrotnie dotyczyły gospodarstw chłopskich, których zwrot prawowitym właścicielom musiał być kluczem dla legitymizacji PKWN/PRL jako władzy robotniczo-chłopskiej.
Ponadto należy przypomnieć już raz cytowany fragment innej pracy dotyczącej realizacji reformy rolnej z roku 1925 roku przerwanej wybuchem wojny oraz oczekiwań mas chłopskich iż związane z nią uwłaszczanie chłopów zostanie dokończone po zakończeniu wojny.
"Wybuch wojny 1.IX.1939 przerwał tok tych prac [tj prac nad parcelacją związana z wykonywaniem reformy rolnej z 1925 roku], a szeroki ogół zainteresowanej ludności rolniczej liczył na prawne uregulowanie odnośnych praw po wojnie względnie w miarę wyzwalania terenów Polski spod okupacji niemieckiej. Władze okupacyjne niemieckie z dziedzin prac związanych z przebudową ustroju rolnego uruchomiły tylko scalenie gruntów i prace te prowadzone były z myślą zastosowania na skomasowanych terenach osadnictwa niemieckiego. Już sama zasada tworzenia zbiorowych osiedli i rozplanowania działek w kilku miejscach dla jednego właściciela i w znacznych odległościach od osiedli całkowicie uzasadniała przygotowanie terenów dla osadnictwa. O ile natomiast chodzi o pracę związaną z parcelacją gruntów to prace te w okresie okupacji nie tylko zostały wstrzymane, lecz w bardzo wielu wypadkach struktura gospodarstw rolnych powstałych z parcelacji przez okupanta została zniszczona. Obszary gruntów zajmowanych przez nabywców dołączane były do majątków, budynki ulegały rozbiórce, a sami nabywcy parcel byli wywożeni na roboty do Niemiec, bądź też ukrywali się, pracując jako robotnicy w folwarkach, a nierzadko również jako wyrobnicy w gospodarstwach chłopskich."
„Polska Ludowa, T. III, 1964. Reforma rolna PKWN (wybór źródeł)” Henryk Słabek. „Nr 2. 1944 wrzesień 19, Lublin. Pismo kierownika Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego Grudzińskiego do Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych w sprawie parcelacji w woj.lubelskim.”
Wobec powyższego , w naszej ocenie nie powinno być żadnych wątpliwości co do tego iż PKWN/PRL, niezależnie od swoich pierwotnych intencji, nie był w stanie wykonać reformy rolnej literalnie na stanie prawnym z 13 września 1944 roku (czyli z dnia wejścia w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej) bez podważenia legitymizacji swojej władzy i ryzykowania aktów czynnego oporu wobec wdrażanych projektów. Co zresztą ma odzwierciedlenie w kolejnych aktach prawnych PKWN/PRL dostosowujących sposób wykonania reformy rolnej do porządku prawnego Państwa Polskiego. Tym większe zdumienie budzi to, że w IIIRP zmieniono zasady wykonania reformy rolnej opierając ją literalnie na stanie prawnym z 13 września 1944 roku, na co zwracaliśmy uwagę w kilku poprzednich postach.
obrazek: Rolniczy plakat propagandowy z okresu II wojny światowej. Zbiory Biblioteki Narodowej. Domena publiczna.
https://www.facebook.com/milanleakspl/posts/pfbid02SEHzg27ef1sg4LxdsMS9xM3KHThNzYx4AtPvz1opNVEknVZxuidAcnEAJFu6eHfwl
https://www.facebook.com/milanleakspl/posts/pfbid02Xa226NabkP8dj8cnU9S7RYFnyGTa3UujCgcrzoLtk76TciFdpiZQEYGBwApMpCYYl
dorzucamy kilka cytatów z materiałów źródłowych/opracowań historycznych pokazujących stopień przebudowy struktury własności ziemskiej w okresie okupacji z lat 1939-1945. Obrazują one zakres rozbieżności pomiędzy porządkiem prawnym Państwa Polskiego, a porządkiem prawnym z dnia 13 września 1944 roku.
Ingerencja okupanta w strukturę własności ziemskiej nie ograniczała się tylko do sparcelowanych podmiejskich letnisk (to wydaje się być tylko drobnym ułamkiem tej ingerencji), ale jak wynika z opracowań miała znacznie szerszy charakter (obejmowała także drobną własność chłopską). Była ona częścią polityki mającej na celu intensyfikację produkcji rolnej na potrzeby machiny wojennej.
"Główny cel eksploatacji rolnictwa oraz innych gałęzi gospodarki G.G. polegał na zapewnieniu ludności Rzeszy, Wehrmachtowi, policji i administracji niemieckiej jak największej produkcji żywności. (...) Osiąganie wysokich wyników w zbiorach płodów rolnych i hodowli miały zapewnić szereg zabiegów, wśród nich m.in. wyższe niż w czasach przedwojennych uzbrojenie w narzędzia pracy, nasilenie chemizacji, wprowadzenie wydajniejszych odmian zbóż i roślin okopowych, podjęcie na szerszą niż dotychczas skalę zabiegów melioracyjnych, a także rozwój oświaty rolniczej oraz KOMASACJE GOSPODARSTW ROLNYCH."
Ingerencja w strukturę własności ziemskiej miała wielorakie formy (aczkolwiek jak zaznacza autor cytowanego opracowania większość majątków pozostała jednak na terenie G.G. w rękach właścicieli ziemskich).
"Niemiecka administracja dużą część majątków ziemskich skonfiskowała, wysuwając argumenty o słabym zarządzaniu większą własnością przez jej właścicieli, co w wielu wypadkach opowiadało prawdzie. Gros majątków trafiało pod zarząd różnych niemieckich urzędów, a także wojska i SS. Wieloma zarządzał specjalny urząd (Liegenschafthauptverwatung), podlegający pod wydział wyżywienia i rolnictwa rządu G.G. (Haupabteihmg Emahrung Und Landwirschaft). Jego zadania ogniskowały się wokół przejmowania wielkiej własności ziemskiej, skonfiskowanej Polakom, oraz majątków pożydowskich, zwanych przez Niemców bezpaństwowymi. Na poziomie dystryktu „Liegenschafty" podporządkowano pod urząd wyżywienia i rolnictwa (Abteilung Emahrung und Landwirschaft). Znacznie mniejszą liczbę majątków ziemskich podporządkowano pionowi administracji odpowiedzialnej za gospodarkę leśną - Główny Wydział Lasów. Duża liczba folwarków znalazła się pod zarządem Wehrmachtu lub SS."
Komasacja gospodarstw rolnych obejmowała też wywłaszczanie chłopów i przyłączanie ich ziem do większych gospodarstw. Poniżej opis dziejów majątku Nowy Folwark położonego pod Kielcami.
"Na kilka lat przed wojną [przyp; majątek Nowy Folwark] został rozparcelowany. Gomolla [przyp; Gomolla - nazwisko Kreislandwirta tzw. „rolnika powiatowego"; funkcję tę musiał pełnić obligatoryjnie Niemiec z Rzeszy] odebrał Nowy Folwark, przyłączając do niego gospodarstwa chłopskie, wyszukując najrozmaitsze argumenty mające stać za tym działaniem. Ziemia została odebrana właścicielom, którzy w większości przypadków zostali zamordowani."
Takie działania wywoływało zrozumiałe niezadowolenie wśród wywłaszczanych chłopów, co było skrzętnie wykorzystywane przez działajacych w podziemiu komunistów.
"Komuniści wykorzystywali wszelkie nadużycia, (..) . Grano choćby na krzywdzie chłopów wysiedlonych z własnych gruntów. Ich nastroje siłą rzeczy były skierowane zarówno przeciwko Niemcom, jak i właścicielom oraz administratorom gospodarstw wielkoobszarowych, do których Niemcy w wielu wypadkach przyłączali zagrabione chłopom ziemie."
Powyższe cytaty pochodzą z pracy Damiana Sitkiewicza "Problem napadów na dwory i folwarki na terenie Generalnego Gubernatorstwa (bez Galicji) w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945". Dają one obraz stopnia przebudowy struktury własności ziemskiej w latach okupacji niemieckiej 1939-1945, a tym samym pokazują skalę różnic w strukturze własności ziemskiej pomiędzy 1 września 1939 roku a 13 września 1944 roku (dzień wejścia w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Należy podkreślić , że zmiany te obejmowały nie tylko majątki ziemskie, ale niejednokrotnie dotyczyły gospodarstw chłopskich, których zwrot prawowitym właścicielom musiał być kluczem dla legitymizacji PKWN/PRL jako władzy robotniczo-chłopskiej.
Ponadto należy przypomnieć już raz cytowany fragment innej pracy dotyczącej realizacji reformy rolnej z roku 1925 roku przerwanej wybuchem wojny oraz oczekiwań mas chłopskich iż związane z nią uwłaszczanie chłopów zostanie dokończone po zakończeniu wojny.
"Wybuch wojny 1.IX.1939 przerwał tok tych prac [tj prac nad parcelacją związana z wykonywaniem reformy rolnej z 1925 roku], a szeroki ogół zainteresowanej ludności rolniczej liczył na prawne uregulowanie odnośnych praw po wojnie względnie w miarę wyzwalania terenów Polski spod okupacji niemieckiej. Władze okupacyjne niemieckie z dziedzin prac związanych z przebudową ustroju rolnego uruchomiły tylko scalenie gruntów i prace te prowadzone były z myślą zastosowania na skomasowanych terenach osadnictwa niemieckiego. Już sama zasada tworzenia zbiorowych osiedli i rozplanowania działek w kilku miejscach dla jednego właściciela i w znacznych odległościach od osiedli całkowicie uzasadniała przygotowanie terenów dla osadnictwa. O ile natomiast chodzi o pracę związaną z parcelacją gruntów to prace te w okresie okupacji nie tylko zostały wstrzymane, lecz w bardzo wielu wypadkach struktura gospodarstw rolnych powstałych z parcelacji przez okupanta została zniszczona. Obszary gruntów zajmowanych przez nabywców dołączane były do majątków, budynki ulegały rozbiórce, a sami nabywcy parcel byli wywożeni na roboty do Niemiec, bądź też ukrywali się, pracując jako robotnicy w folwarkach, a nierzadko również jako wyrobnicy w gospodarstwach chłopskich."
„Polska Ludowa, T. III, 1964. Reforma rolna PKWN (wybór źródeł)” Henryk Słabek. „Nr 2. 1944 wrzesień 19, Lublin. Pismo kierownika Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego Grudzińskiego do Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych w sprawie parcelacji w woj.lubelskim.”
Wobec powyższego , w naszej ocenie nie powinno być żadnych wątpliwości co do tego iż PKWN/PRL, niezależnie od swoich pierwotnych intencji, nie był w stanie wykonać reformy rolnej literalnie na stanie prawnym z 13 września 1944 roku (czyli z dnia wejścia w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej) bez podważenia legitymizacji swojej władzy i ryzykowania aktów czynnego oporu wobec wdrażanych projektów. Co zresztą ma odzwierciedlenie w kolejnych aktach prawnych PKWN/PRL dostosowujących sposób wykonania reformy rolnej do porządku prawnego Państwa Polskiego. Tym większe zdumienie budzi to, że w IIIRP zmieniono zasady wykonania reformy rolnej opierając ją literalnie na stanie prawnym z 13 września 1944 roku, na co zwracaliśmy uwagę w kilku poprzednich postach.
obrazek: Rolniczy plakat propagandowy z okresu II wojny światowej. Zbiory Biblioteki Narodowej. Domena publiczna.